Yazı: Ömer Faruk Şerifoğlu

1- Resim çizmek için sigara kâğıtlarının arkasını kullanacak derecede, en ufak bir kâğıt parçasını bile değerlendiren Ali Rıza Bey, gördüklerini kaydettiği onlarca cep defteri ve tuttuğu notlarla, dönemin kaybolan kültürel değerlerini ve bu değerler etrafında neşvünema bulan gündelik yaşamı günümüze aktarmıştır. Küçük ebatlarda çalışmanın sağladığı olanakla binlerce esere imza atan sanatçının, İstanbul’da Süleymaniye Kütüphanesi, Ankara’da Milli Kütüphane koleksiyonları ile aile bireyleri ve Gülbün Mesara başta olmak üzere, pek çok koleksiyonda eserleri bulunmaktadır.

2- [1] Celal Esat Arseven, Sanat ve Siyaset Hatıralarım, (hzl. Ekrem Işın), İstanbul, İletişim Yayınları, 1993, s. 49.

3- 1919 Galatasaray Sergisi'nde Ali Rıza Bey'in eserlerini gören Halife Abdülmecid Efendi’nin bir mektubundan. Bk. Ressam Hoca Ali Rıza 1858-1930, (hzl. Naciye Turgut Cebeci), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2013, s. 58.

4- A. Süheyl Ünver, Ressam Ali Rıza Hayatı ve Eserleri (1858-1930), İstanbul, 1949, s. 6.

5- A. Cem Ener, “Dedem, Ressam Üsküdarlı Hoca Ali Rıza Bey”, Hoca Ali Rıza 1858-1930, (hzl. Ömer Faruk Şerifoğlu), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2005, ss. 123-124.

6- A. Süheyl Ünver, “Çınaraltını Seven Bir Ressamımız: Üsküdarlı Ali Rıza”, Çınaraltı, 32 (1942), ss.11-12.

7- A. Süheyl Ünver'in Hoca Ali Rıza Bey’e dair yayımlanmış makale ve kitapları: “Ressam A. Rıza Bey”, Vakıt, 4 Mart 1338 [1922]; “İstanbul ve Boğaziçi Ressamı Ali Rıza Bey”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası, 70 (1930), ss. 349- 355 (Aynı yazı, İstanbul Risaleleri, I, 1995, ss.23-32); “Ressam Ali Rıza ve Memleketimizin Folkloru”, Türk Tıp Tarihi Arkivi, 14 (1939), s.87-88; “Çınaraltını Seven Bir Ressamımız: Üsküdarlı Ali Rıza”, Çınaraltı, 32 (1942), ss.11-12; “Ali Rıza Bey (Üsküdarlı)”, İstanbul Ansiklopedisi, II, (1946), ss.433-434 (Aynı madde, İstanbul Ansiklopedisi, II, 1959, ss.703-704); Ressam Ali Rıza- Hayatı ve Eserleri (1858- 1930), İstanbul 1949;  “Ressam Ali Rıza Bey’de Bugün Yaşayan Hakikatlardan Bir Muhtıra”, Ankara Sanat, Hoca Ali Rıza Özel Sayısı, Mayıs 1966, ss.4-5; Ressam Ali Rıza Bey’e Göre Yarım Asır Evvel Kahvehanelerimiz ve Eşyası, Ankara 1967. *(*Aynı kitap, İstanbul Risaleleri, V, 1996, ss.13-60); “Ressam Ali Rıza Bey Hocamızdan İki Hatıra”, Ankara Sanat, 16 (1967), ss.5-6; “Ressam Ali Rıza Bey’den Eski Evlerimizde Cumbalar”, Ankara Sanat, 16 (1967), as.6-7; “Ressam Ali Rıza Bey Hocamızdan İzahı İzanlılara Bırakılan Bir Hatıra”, Ankara Sanat, 18 (1967), s.7; “Ressam Ali Rıza Bey Üstad Değildir! Müsterih Olsunlar”, Ankara Sanat, 19 (1967), s.5; “Ressam Ali Rıza Bey Hocamızın Bir Marifeti”, Ankara Sanat, 52 (1970), s.6.

8- Süheyl Ünver’in Hoca Ali Rıza Bey’e dair tuttuğu çok sayıda defter mevcuttur. Bu defterlerin çoğu 1975-76’da bağış yoluyla oluşturulan Süleymaniye Kütüphanesi Süheyl Ünver Arşivi’ndedir.

9- Ahmet Güner Sayar, A. Süheyl Ünver (Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri 1898-1986), İstanbul, 1994, s. 101.

10- Süheyl Ünver, “Anadoluhisarı’nda Amuca Hüseyin Paşa Yalısı”, İstanbul, 1956, s. 7.

11- Ahmet Güner Sayar, A. Süheyl Ünver, s. 102.

12- Cem Ener, “Dedem, Ressam Üsküdarlı Hoca Ali Rıza Bey”, Hoca Ali Rıza 1858-1930, s. 125.

13- Ünver, Kahvehanelerimiz ve Eşyası, s. 3.

14- Ünver, İstanbul Risaleleri, V., 1996, ss..38- 55.

15- Ünver, Kahvehanelerimiz ve Eşyası, s. 3; A. Süheyl Ünver, “Türkiye’de Kahve ve Kahvehaneler*”*, Türk Etnografya Dergisi, V (1962), Ankara, 1963, s. 59

16- Ünver, Kahvehanelerimiz ve Eşyası, s. 27-28; Ünver, “Türkiye’de Kahve ve Kahvehaneler*”*, s. 59.

17- Ünver, “Ressam Ali Rıza Bey Hocamızdan İki Hatıra”, Ankara Sanat, 16 (1967), s. 5.

18- Ünver, “Türkiye’de Kahve ve Kahvehaneler*”*, s. 59.

19- Süheyl Ünver, “Ressam Rıza Bey’in Fikren Sevdiği Açık Hava Kahvehaneleri Peykelerinden Birkaçı”, yayımlanmamış makale, Gülbün Mesara arşivi.